|
|
SİNEMİLLİ
OCAĞI
Hüseyin ELMAS
Hakkında en çok araştırma yapılan Alevi ocaklarından
birisidir. Birçok bilim insanı, araştırmacı ve yazarın Sinemilli Ocağı hakkında
yaptıkları araştırmalarda elde edilen bilgiler yan yana konduğunda diğer birçok
Alevi Ocağı ile ilgili bilgilerden daha çok sağlıklı bilgi elde edebilmekteyiz.
Sinemilli, bir Alevi Ocağının adı olmakla
birlikte, aynı zamanda bu Ocağa bağlı geniş bir kitleyi barındıran aşiretin de
adıdır. Ağırlıklı olarak Maraş ve çevresinde yerleşmiş olan Sinemillilerin bir
kolu da Erzincan’dadır. Sultan Sinemil’in kurmuş olduğu bu ocağa bağlanan bir
talip grubu zamanla aynı ocağın adıyla anılan bağımsız bir aşiret kimliği
kazanmıştır.
Sinemilli Ocağına bağlı dedeler, kısa bir süre
kaldıkları Malatya’nın Akçadağ ilçesinde ve sonradan yerleştikleri Maraş ve
Erzincan’da kendilerine yeni talipler edinmişler ve bu yeni talip
topluluklarından bazıları kendi bağımsız kimliklerini korurken bazıları da
zamanla Sinemilli Aşireti ile bütünleşmişlerdir. Bu yakınlaşma ve bütünleşmeler
zamanla Sinemillilerin sözlü geleneklerine yansımış, farklı bölgelerdeki
anlatımların yer yer farklı şekillenmesine yol açmıştır. Elazığ ili Keban
ilçesi Piran beldesindeki Akgömlek köyünde Horasan’dan Anadolu’ya gelen Sultan
Sinemil’e ait bir türbe bulunmaktadır. İlk yurtları da Piran yöresidir.
Sözlü anlatımlara göre Sultan Sinemil’in soyu İmam
Bakır’a dayanır. Seyitlik soyu İmam Hüseyin’den yürür. Kerbelâ’da hayatta kalan
İmam Zeynel’den doğan çocukları yolu ile yürüyen seyitlik soyu Anadolu’ya
göçlerden sonra kurulan Alevi Ocaklarının da temelidir. Sultan Sinemilli
Ocağının kuruluşunun 1250-1300 yılları arasında olduğu anlatılmaktadır. Ocağın
kalenderler kolundan gelen dedelerin ana yerleşim yeri Maraş Elbistan’a bağlı
kantarma köyü ve eskiden mezrası olan Gücük’tür. Yine Maraş Pazarcık ilçesinde Maksutuşağı,
Bozlar köylerinde ve civarlarındaki bazı köy ve mezralarda bu koldan ocak
dedeleri vardır.
Ocağın Nadarlar kolundan Erzincan’ın Merkez
Vağaver köyü ile Kemah’a bağlı Nadaroğlu ve Apuşta köylerinde dedeler vardır.
Bir görüşe göre de Ocağın kurucusu, Aleviliğin önemli önderlerinden Tacü’l
Arif’in Ebu’l Vefa’nın torunlarından birisi olan Sinemil’dir. Ocak adını bu
zattan almaktadır. Bilindiği gibi Ebu’l Vefa İmam Zeynel soyundandır. Elazığ,
Sinemillilerin Maraş ve Erzincan’a göçmeden önceki yerleşim alanıdır.
Sinemilliler, Ağuiçen Ocağını mürşit ocağı olarak
bilirler. Ağuiçen Ocağının koca Seyit kolundan gelen dedelerin Ocak merkezi
Elazığ Merkez’e bağlı Sün köyüdür. Divriği Karageban’daki Karadonlu Canbaba
(kara Pirbat) ile de ilişkilendirilir. Karadonlu Canbaba da Ağuiçen Ocağının
bir koludur. Sün köyünden Erzincan’ın Brastik, Kemah’ın Ardos ve Sürek
köylerine, Elazığ Merkez Pirinçci, Darende’ye bağlı Yeniköy, Elbistan Kantarma
ve Gücük köyleri ile Adıyaman’ın Bulam köyüne göçmüşlerdir.
Sinemillilerin büyük çoğunluğu bugün Maraş’tan
Gaziantep, İstanbul ve çeşitli kentlere göçmüşlerdir. Maraş dışında Sinemilli
yerleşimleri Kayseri Sarız, Pınarbaşı ilçeleri; Malatya’nın Arguvan ve Akçadağ
ilçeleri ve Adıyaman’dır. Ayrıca Erzincan; Sivas ili Yıldızeli, Şarkışla ve
Çetinkaya ilçelerinde; Ardahan’ın Damal; Gaziantep, Kilis ve Çorum’da Sinemilli
yerleşim alanları vardır.
Tüm bu yerleşim alanları içerisinde Sinemilli dedelerinin
bulunduğu Elbistan Kantarma köyü Alevilik konusunda çok derin bilgileri olan,
okuma yazma bilenlerin çokluğu, yol erkân ile ilgili hoş sohbetler, ozanlar,
âşıklar yetiştirme bakımından dikkat çekici bir yerleşim alanıdır. Alevi inanç
ve kültürü açısından kantarma köyü bölgenin en önemli merkezidir. Bu bölgede
yakın tarihte Âşık Ali koşar, Ali Murtaza Topal Dede, Büyük Tacim Dede, Hacı
Bayrak, Kul Ahmet, Mehmet Mustafa Dede, Âşık Meluli, Âşık Mücrimi, Sadık Hüseyin
Dede gibi önemli ozanlar yetişmiştir.
Sözlü anlatımlarda Sultan Sinemil’in Kalender,
Nadar, Aziz ve Haydar adlarında dört oğlu olmuştur. Erzincan’daki dedeler Nadar
soyundandır.
Diğer üç kardeşin soyu Elbistan yöresine
gitmişlerdir ve bunlardan Kalender soyundan gelenler dedelik görevini
sürdürmektedirler. Ancak Erzincan’daki Ocak mensuplarının anlatımlarına göre
ise Sultan Sinemil’in beş oğlu vardır. Bunlar Nadar, Kalender, Aziz, Süley-man
ve Ahmet’tir.
Aşağıda isimleri yazılı Aşiretler Sultan Sinemil
Ocağı talipleridir, yaşadıkları köyler ise şunlardır:
1. Sinemilli Aşireti: Sarız ilçesi Dallıkavak,
Tavla köyleri; Pınarbaşı’nda Eskiyassıpınar; Göksün’da Kızılcıksuyu;
Türkoğlu’nda Küpeli, Urumoğlu, Minehöyük, Küpelikız, Çokyaşar, Çiğil, Kelan;
Pazarcık’ta Başpınar, Bozlar, Bayırlı, Küçük Öngüt, Aşağı Soku, Hamutlar, Zeynepuşağı,
Emiruşağı, Alibeyuşağı, Karaağaç, Oruçlar, Payamlıbağ, İlyaslar, Mustolar,
Çiçekalanı, Çamlıca, Nasırlı, Aşağı Kocolar, Yukarı Kocolar, Armutlu, Söğütlü,
Davutlar, Gökpınar, Aşağı Demiciler, Seyrantepe, Maksutuşağı, Karahasanlı,
Halkaçayır, Akdemir, Aşağı Pulyanlı, Yolboyu, Bölükçam, Orta Dehliz, Aşağı Dehliz,
Selmanpak, Çoşmanlar, Alibeyuşağı, Çatalhöyük, Çöçelli, Kelibişler,
Cennetpınarı, Bayramgazi, Çakmak, Yukarı Terolar köyleri; Narlı ilçesi
Hamzıkanlı, Şallıyan, Hıdıran, Kıllıvelolar ve Abbasiye köyleri; Elbistan
ilçesi Malap, Soğucak, Ağcaşar, Küllü, Hançıplaklar, Mirali, Daşlık, Nergele,
Ambar, Çiftlik, Alçiçek, Karaçar, Zerdekeş, Derbent, Kamışlı, Köşk, Yılanovası,
Özbak, Sünnet, Tevekkelli, Kantarma, Gücük, Yukarı Gücük, Tekkepınarı, Dervişçimli,
Höyücek, Kastel, Kızılkandil ve Varalpınarı köyleri; Afşin ilçesi Koçova,
Oğlakkaya, Çomudüzü, Kalaycık köyleri; Gürün ilçesi Bozhüyük, Deveçayırı, Yelken,
Karakuyu, Kaynarca köyleri.
2. Alhas Aşireti: Sarız ilçesinde Büyük Örtülü;
Elbistan ilçesi Sevdili, Yukarı ve Aşağı Yalak, Gölpınarı, Yapılıpınar,
Dağtopallı, Deretopallı, Yazıtopallı, Toprakhisar, Yenisöğüt, Aktil,
Serçekuyusu, Beştepe, Büyükköy, Topsakal, Körücek
köyleri; Gürün ilçesi Yaylacık, Alacamezar köyleri; Hekimhan ilçesi Hacılar ve
Dereköy köyleri.
3. Bayram Gazili Aşireti: Sivas’tan Elbistan’a
gelmiş bir topluluktur. Elbistan yörüğü olarak adlandırılırlar. Depecik, Güni
Viranı, Çoğlu Han köyleri.
4. Atma Aşireti: Malatya’da Aşağı Atma ve Yukarı
Atma adlarında iki gruptur. Aşağı Atma devlet görevlileriyle olan bir çarpışma
sonucu Sünniliğe dönmüştür. Arguvan ilçesi Kadabela, Korolar, Göçeruşağı, Birik
ve Sığırcıuşağı köyleri; Doğanşehir ilçesi Topraktepe köyü; Pazarcık ilçesi Kizirli,
Memişkahya, Tilkiler, Turuçlu ve Ağacalar köyleri; Elbistan ilçesi Elmalı,
Kaşan, Hasanali, Büyükkaşanlı, Haçapınarı, Örenli, İnci köyleri; Gürün ilçesi
Güldede ve Karakuyu köyleri.
5. Kürecik Aşireti: Akçadağ ilçesi Kepez, Tapkin,
Bekiruşağı, Bilamuşağı, Çevirme, Darıca, Demirciler, Durulova, Balohacı,
Şemşik, Kelan, Harunuşağı, kahyalı, Kasımuşağı, Ortaköy, Amuklu, Bayramuşağı,
Hançerli, Keller, Yaylımlı ve Dümüklü köyleri; Sarız ilçesi Kırkısrak, Küçükkabaktepe
köyleri.
Bazı bölgelerde küçük topluluklar halinde yine
Sultan Sinemilli Ocağı talipleri vardır.
Özellikle 1979 Maraş katliamından sonra İngiltere
başta olmak üzere çeşitli Avrupa ülkelerine ve Türkiye’deki bazı vilayetlere
göçler olmuştur.
Cümlesine aşk-ı niyaz olsun.
- Makaleler -
|
